Το κοινό περί… «αδίκου» αίσθημα.
Είναι γεγονός πως τους τελευταίους μήνες παρατηρείται σημαντική έξαρση στην τέλεση των λεγόμενων «σοβαρών» ποινικών εγκλημάτων.
Σε σύντομα χρονικά διαστήματα, παίρνουν το δρόμο της δικαιοσύνης πολύκροτες υποθέσεις που επηρεάζουν αρνητικά το απαιτούμενο αίσθημα ασφάλειας που πρέπει να διέπει μια κοινωνία, δημιουργώντας αναστάτωση στην κοινή γνώμη.
Υποθέσεις που αφορούν το «οργανωμένο έγκλημα», καταγγελίες για βιασμούς και άλλων προσβολών της γενετήσιας αξιοπρέπειας μέχρι και τα ειδεχθή γεγονότα στη Πάτρα.
Δεν είναι λίγες οι φορές που εμφατικά έχει ειπωθεί από πολλούς παρευρισκόμενους και ομιλητές στα διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης (μεταξύ των οποίων ακόμα και κάποιων νομικών), πως αρχικώς η Νομοθετική Εξουσία και εν συνεχεία η Δικαστική θα πρέπει να αφουγκράζεται και να ικανοποιεί το «κοινό περί δικαίου αίσθημα».
Τελικά όμως τι μπορεί να οριστεί ως «κοινό περί δικαίου αίσθημα» ;
Στην πραγματικότητα ασφαλής ορισμός δεν μπορεί να υπάρξει! Αποτελεί μια εξωνομική αξιολογική κρίση η οποία δεν οδηγεί σε αμιγώς επιστημονικά συμπεράσματα.
Πρόκειται επί της ουσίας για την επίκληση στην αντίληψη της ηθικής της κοινής γνώμης, προκειμένου να αντιμετωπιστεί μια έννομη διαφορά η οποία οδηγείται σε δικαστική κρίση. Ειδικότερα δε, όταν εκφράζεται για κατηγορούμενους που φέρονται να έχουν τελέσει ειδεχθή εγκλήματα τότε τις περισσότερες φορές καθίσταται απολύτως αφοριστική. Η κρίση αυτή ωστόσο, είναι συνήθως ευμετάβλητη και λανθασμένη διότι για την ουσιαστική διαλεύκανση των ποινικών υποθέσεων απαιτούνται εξειδικευμένες επιστημονικές ικανότητες και απόλυτη γνώση των στοιχείων της εκάστοτε υπόθεσης που καθίσταται αναμφίβολα αδύνατον να έχει η κοινή γνώμη.
Η τακτική αυτή επηρεάζει σαφώς δυσχερώς τον εκάστοτε κατηγορούμενο, αφού επί της ουσίας έχει καταπατηθεί η υπερνομοθετική έννοια του τεκμηρίου αθωότητας που επιτάσσει πως «κάθε κατηγορούμενος τεκμαίρεται αθώος μέχρι την αμετάκλητη ποινική καταδίκη του» από τα αρμόδια όργανα.
Επηρεάζει όμως αρνητικά και το θεσμικό ρόλο των Λειτουργών και Συλλειτουργών της Δικαιοσύνης, ήτοι των Δικαστών, των Εισαγγελέων και των Δικηγόρων – Υπερασπιστών, οι οποίοι οφείλουν να τελέσουν αξιοπρεπώς το Λειτούργημά τους, υπό τον φόβο του «αδηφάγου τέρατος» της κοινής γνώμης, που ενδέχεται να στραφεί εναντίον τους ανάλογα με το αν ικανοποιεί η απόφαση ή όχι!
Αναμφίβολα το δίκαιο οφείλει να προασπίζει το κοινωνικό σύνολο και να δημιουργεί στον κοινωνό εμπιστοσύνη. Άλλωστε αυτό επιβάλει το Κράτος Δικαίου που εκφράζει μια ανεπτυγμένη και ευνομούμενη κοινωνία. Όμως το Κράτος Δικαίου δεν συνάδει, ούτε και ταυτίζεται πάντοτε με το λεγόμενο «κοινό περί δικαίου αίσθημα»!
Όταν η Δικαιοσύνη που αποτελεί το βασικότερο πυλώνα ενός Κράτους Δικαίου απονέμεται υπό το καθεστώς του «φόβου των μαζών», όπως περιέγραφε στο εμβληματικό του έργο ο Γάλλος φιλόσοφος Etienne Balibar τότε το μόνο που ικανοποιείται , είναι το «κοινό περί αδίκου αίσθημα».
Λουκάς Προυσανίδης
Δικηγόρος Αθηνών
Ποινικολόγος
